Wie vanaf Hindeloopen naar Workum fietst zal meteen na de zeesluis in Workum een groot zwart geteerde houten schuur ontdekken. In deze schuur, gebouwd in 1784, werden lang geleden schepen gebouwd. Kofschepen en smakschepen voor de vaart op de Oost- en Middellandse Zee. Skûtsjes, schuiten, pramen en vissersschepen voor het binnenwater en de Zuiderzee.
Tot ver in de negentiende eeuw ging vrijwel alle vervoer van goederen en mensen over water en in Friesland, evenals overal elders, wemelde het dan ook van de grote en kleine scheepswerven. In notariële aktes zijn documenten te vinden van minstens 227 scheepswerven en het zijn er ongetwijfeld meer geweest. De scheepstimmerlieden voorzagen in hun levensonderhoud met het onderhoud van al die pramen, veerschepen en beurtschepen. De schepen werden op een helling getrokken, gerepareerd en weer te water gelaten. Een helling was een houten stellage waarmee schepen gemakkelijk uit het water werden gehaald en weer vanaf gleden als de klus was geklaard. De balk waarop het schip op de wal werd getrokken liep een eind door in het water. Er is pas sprake van een werf als zo’n helling aanwezig was. De komst van grote schuren, waardoor de bouw en/of reparatie binnen plaats vond, was een belangrijke verbetering. Op heel veel plekken in Friesland stonden deze grote timmerschuren. Alleen de werf bij de sluis, met de zo markante grote zwart geteerde schuur bestaat nog.
Lang was Scheepstimmerwerf ‘De Hoop’ bij de sluis een kleintje onder de Workumer werven. Pas tijdens de Vierde Engelse oorlog (1780-1784) werd de huidige timmerschuur gebouwd. Het onlangs uitgevoerde dendrochronologisch onderzoek aan de binten van de timmerschuur bevestigt deze hypothese. Het hout van de gebintbalken is afkomstig uit Noorwegen en Letland en is gekapt in 1780. Scheepsbouw was aan het begin van de 18de eeuw ‘booming business’, maar tijdens de genoemde oorlog raakte deze tak van nijverheid in verval. De nieuwe timmerloods kwam dus eigenlijk te laat. De Franse Tijd 1795-1814 betekende vrijwel de ondergang van de bouw van zeegaande schepen in Workum.
Maar terug naar het begin. In 1694 kreeg Juntien Reinders van het Workumer stadsbestuur toestemming om op de Rippertspolle, een stukje land naast de zeesluis, een werf te beginnen. Op een situatieschets van het (zie afbeelding) havengebied en sluis is goed te zien dat in 1710 op de bewuste plek een werf is gevestigd. In de 19de eeuw werden er op de werf voornamelijk schepen gerepareerd, ook al is niet uit te sluiten dat er ook wel eens een nieuwe schuit, praam of skûtsje werd gebouwd. In 1892 kocht Ulbe Zwolsman, afkomstig uit Makkum de werf en hij begint met nieuwe elan schepen te bouwen. Blazers en aken voor de Texelse en Wieringer vissers, die ook in eeuwen eerder al schepen in Workum lieten bouwen, voor het vissen op de Waddenzee. De schepen werden aan de overkant van de Zuiderzee treffend ‘Workumer aken’ genoemd. Een van die toen door Zwolsman gebouwde schepen is in 2016 in Workum gerestaureerd: De TX11 van het Zuiderzee Museum.
Na 1940 raakte de werf in verval. Zoon Evert Zwolsman was geen scheepsbouwer maar meer een muzikant. Hij verkocht de werf echter niet en bleef er wonen tot zijn dood in 1973. Voor zijn overlijden waren er, op initiatief van Reid de Jong, de bewoner van de vuurtoren aan het einde van het Sool, al plannen om de werf te restaureren en de oude functie – bouwen en restaureren van klassieke schepen – te herstellen. Met vereende krachten – het Workumer stadsbestuur, de vastgoedmagnaat Reinder Zwolsman en diverse musea – werd het complex in 1975 gerestaureerd en een jaar later weer in gebruik genomen. Er werd een jonge ambitieuze scheepstimmerman aangesteld: Roelof van der Werff. Inmiddels is dit jaar (2023) een nieuwe restauratieronde afgerond. Tegelijkertijd is vastgesteld dat een zelfstandig scheepstimmerbedrijf niet langer concurrerend kan zijn. Er is een beheerder aangesteld en op het terrein van de werf is plek voor scheepjes die gerestaureerd worden.
